Í rúmlega ár hef ég verið að vefa vörður. Þetta eru allt vörður sem ég hef hitt fyrir á göngum á fornum stígum. Ég lít á þær sem vini og í fyrsta sinn sem ég upplifði mikilvægi varðanna var fyrir um 40 árum síðan. Eftir að skóladegi í MHÍ lauk hafði ég húkkað mér far frá Rauðavatni upp í Bláfjöll til að fara á gönguskíði. Ég átti ekki bíl og var auralítill myndlistarnemi. Áætlunin mín var þessi: Skíða frá skíðasvæðinu í vestur að Grindarskörðum og fylgja vörðunum niður að vegi, Hafnarfjarðarleiðina í Bláfjöll og húkka mér far heim þaðan. Veður var mæta gott sem og skyggnið. En veður skipast fljótt í lofti. Þegar ég var komin í skörðin fór að hvessa og síðan þykknaði upp og áður en varði var komin hríð. Ég var með landakort og áttavita og var búin að finna til allar stefnur sem ég ætlaði að fylgja niður að vegi. Þetta var síðdegis á virkum degi í febrúar. Ég sá nú ekki mikið frá mér á þar sem ég telemarkaði eftir bestu getu niður skörðin en eitt sá ég og það voru vörður sem voru staðsettar þannig að þegar einni sleppit fór ég að grilla í næstu. Ég komst niður á veg eftir nokkuð margar telemark beygjur. Þar tók ég mér gott hlé og snæddi nesti. Það var orðið dimmt og ekki linnti hríðinni. Ég hugleiddi að skíða Selvogsgötuna á enda niður í Hafnarfjörð og gældi líka við hugmyndina að skíða meðfram veginum ef bíll skyldi nú koma, en enginn bíll hafði birst á meðan ég áði við veginn. Ekki ætlaði ég að dvelja í slysavarnarskýlinu. Leikar fóru þannig að loksins kom bíll. Ég rétti út hendi með þumalfingur á lofti og vonaði hið besta. Bíllinn stansaði og mér var boðið far. Hjónin í bílnu sögðu mér að lyftunum hefði verið lokað þegar hríðin skall á það var of hvasst að halda þeim gangandi. Þessi litla skíðaferð er ein minnistæðasta sem ég hef farið vegna varðanna sem að vísuðu mér veginn og þar með sönnuðu þær gildi sitt fyrir mér. Þær eru kannski undanfarar gps tækjanna.
2 Comments
Góður dagur í vinnustofunni Weberstrasse er þegar ég þarf ekki að bregða mér af bæ, er með góða hljóðbók til að hlusta á og er við vefstólinn í 8-10 tíma með tehléum og stundum hádegisverðarhléi. Þetta er rosalega gaman og erfitt að útskýra hvað er svona skemmtilegt við þetta. Aðrir sem að eru að vinna við eitthvað skapandi þekkja væntanlega þessa tilfinningu. Ég man eftir einu skipti, það varði í viku eða svo. Það var vetur og ég var bara heima að vefa, fór í gönguferð um næstu hverfi fyrir svefninn og svo heim. Hitti engan má vera að ég hafi talað við einhverja í síma. Ég var alsæl í hellinum mínum. En það koma að endalokum; maturinn kláraðist. Man ég fór og fékk egg að láni hjá nágranna seint um kvöld til að geta eldað mér eitthvað. Mig langaði alls ekki úr þessu sjálfskipaða Nirvana en svo fóru leikar að ég sá fram á að verða verulega skrýtin og haldin samskiptafælni ef svo héldi áfram. Á dagskrá voru því settar heimsóknir á bókasöfn, kaffihús, heim til vina og kunningja og útivist. Þetta fór allt vel og ég endaði ekki í spennutreyju þá daga sem ég komst ekki í vefstólinn minn. Mér til mikillar undrunar lenti ég í hinu andstæða fyrir þremur árum síðan, mig langaði alls ekki að vinna í vefstólnum og ég hunsaði hann eftir bestu getu þar til í janúar fyrir ári síðan. Í fyrsta skipti sem mig langaði hætta þessu listabrölti og selja vefstólinn var þegar ég útskrifaðist úr Textíldeild Myndlista og handíðaskólans með lægstu einkunn okkar úr Textíldeild og umsögnin var nokkurn veginn svona: Lokaverkefnið ólistrænt. Ég hugsaði lokaverkefnisdómurunum þegjandi þörfina í þó nokkurn tíma. Ég stúderaði verk þeirra beggja og komst að þeirri niðurstöðu að þær væru sjálfar ólistrænar með meiru. Ég hef bara haldið mínu striki að vinna list mína úr endurunnu efni og glíma við vefstólinn á alls kyns hátt. Mig langar alls ekki að vera "póstkorta listamaður" þ.e. myndlistarmaður sem að framleiðir lítil, sæt og söluvæn verk. Ég hef kosið að vinna launavinnu, enda hollt að fara af bæ og út úr vinnustofunni endrum og ein, og fá kaup í lok hvers mánaðar í stað þess að framleiða söluvæn verk. Í Weberstrasse þar sem mín lögmál gilda vinn ég launalaust nema ég selji verk. Það er gaman að vera myndlistarmaður ef sköpunargleðin er fyrir hendi og það er til salt í grautinn. Góðar stundir :) Hvaðan kemur ull? Ull eru hár sem að við menn nytjum af sauðfé. Það er til alls konar fé út um allan hnött. Á Íslandi er ein tegund fjár; íslenska sauðkindin. Á henni vex ull, en það eru tvenns konar hár þel og tog. Þelið er mjúkt og er um 4-6 cm á lengd og einangrar kindina. Til að bæta um betur þá er togið lengra en þelið og getur orðið um 20 cma langt. Togið hylur þelið og er eins konar skjöldur sem hlífir kindinni gegn vætu. Þetta er lýsing á þeli og togi í mjög stuttu máli. Ullarhár eru mæld í mikrón, þvermálið er mælt. Ef þvermálið er grófara en 22 mikrón þá klæjar mörgum undan ullinni. Ef hún er 22 míkrón og fíngerðari þá klæjar flestum ekki undan henni. Þel af íslenskum kindum getur verið innan 22 míkróna en togið er alltaf yfir. Ull af lömbum er fíngerðari en af fullorðnu. Gegnum tíðina hefur ull verið spunnina á íslenskum heimilum þar til byrjun 20. aldar. Það tíðkaðist að taka ofanaf reyfum , þ.e. að aðskilja tog og þel. Þá hafði fólkið tvö efni; fínt þel í nærfatnað og tog sem t.d. mátti nota í reipi, efni í poka og utanyfir fatnað af einhverju tagi. Einnig var spunnið upp með öllu þ.e. án þess að aðskilja hárin, það hefur verið í grófari föt t.d. vinnuvettlinga og sokka. Það má leiða að því líkum að fé var ræktað til að geta gengið úti allan ársins hring og það vafalítið fé sem var ræktað með ullargæði í huga og ekki síst að gott var að vinna úr ullinni þ.e. aðskilja tog og þel og spinna. Þegar ullar verksmiðjur voru stofnaðar gat fólkið lagt ullina inn. Það gat tekið út lyppur í staðin. Lyppa er sama og lopi þ.e. ullarhár eða trefjar sem hafa verið kemd og dregin til í lengju sem hægt er að spinna úr. Fólk tók því ofanaf hluta ullarinnar og lagði inn þel sem var unnið í lyppur og það var spunniið úr því á heimilinum. Þarna sparaðist mikið handavinna.
Íslensku verksmiðjurnar lentu í vanda því þær gætu ekki spunnið fínt band upp með öllu. Þær höfðu ekki heldur tæki til að taka ofanaf. Þess vegna var snemma byrjað að flytja inn þel ull sem var lengri en þelið en styttri en togið. Útí heimi hafði fólk verið að rækta kindur þannig að togið hvarf. Merínó kindur eru afsprengi þess. Merínó kindin er í sjálfu sér ill meðferð á kind. Toglausar, vitlausar og með aukafellingu á húðinni til að auka yfirborð hennar svo fáist meiri ull. Kindin fer ekki úr reyfum heldur vex ullin endalaust og ef kindin er ekki reglulega rúin mun ullin þófna á henni og hún verða í miklum erfiðleikum með baggann. Merínó er ekki eina fjártegundin sem er afsprengi svona ræktunar. Hélene Magnússon er prjónahönnuður sem hefur mikinn áhuga á að nýta ull af íslenskum kindum í hönnun sinni. Það var mjög erfitt að finna band úr hreinni íslenskri ull hvað þá að láta vinna slíkt fyrir sig svo það endaði á að Hélene fór út í það að kaupa tonn af ull af ullarþvottastöðinni Blönduósi og láta spinna fyrir sig band og lita, á Ítalíu. Hún greinir frá þessu á heimasíðu sinni. Hún lætur vinna bandið með togi, mismiklu þó. Það eru tvær smáullarvinnslur á Íslandi sem að eru með búnað frá Mini Mill fyrirtækinu sem er staðsett í Belfast í Kanada. Þetta eru Gilhagi og Uppspuni. Þær eru með vélar sem aðskilja tog frá þeli og þær spinna band með mismiklu togi í. Þegar ég gekk á Bændaskólann á Hvanneyri á 9. áratug s.l. aldar skrifaði ég ritgerð um ull í faginu sauðfjárrækt. Ég hafði samband við Álafoss og spurði m.a. um innflutta ull og af hverju þeir væru ekki með vél sem að tæki ofanaf. Ég fékk þá skýringu að ekki væri til vél sem að tæki ofanaf og að innflutta ullin væri til að brúa bil milli lengdar á þeli og togi. Mér vitanlega þá hefur Ístex sem tók við af Álafoss ekki fjárfest í vél til að taka ofanaf og eru enn að flytja inn ull. Að vísu eru þeir hættir að spinna kambgarnið sitt, kaupa tilbúið spunnið barn að utan og lita í verksmiðjunni. Lambsullarbandið sem Ístex er að spinna úr núna er að ég best veit blanda af ull íslenskra lambsullar og innfluttrar ullar. Það þarf að brúa bil lengdar þels og togs jafnvel þó um lambsull sé að ræða. 100% ull getur verið ull hvaðanæva úr heiminum. 100% íslensk ull er ull af íslenskum kindum. Nóvember, hausti lýkur og framundan er vetur. Hvernig veturinn verður er erfitt að spá um en það kemur í ljós og fyrr en varir er maður í þeirri stöðu að líta til baka og segja eitthvað á þessa leið: Þetta var nú meiri veturinn hvernig ætli sumrið verði?
Ég óf fyrst Vor eftir göngu og uppljómun á litum vorsins þar sem himininn speglaðist í pollunum. Síðan kom Haust sama ár og loks November. Vetrarverkið var þegar ofið en af allt öðrum meiðin. Hugmynd dagsin; vefa vetur í rósabandi. November, end of autumn and ahead is winter. What kind of winter it will be is hard to say. Soon enough it has passed and we look back in awe and ahead in wonder; how will the summer turn out? After weaving Spring and Autumn 2012 this ragrug was created in the same year. Að vefa er ekki bara að sitja við vefstólinn, skjóta inn ívafi og berja saman vefinn. Á undan hefur mikið starf verið unnið. Útreikningar; breidd, lengd, þéttleiki, þyngd. Það þarf að rekja slöngu í uppistöðu. Það þarf að koma slöngunni í vefstólinn; rifja. Í venjulegu árferði hef ég kallað til góða vini sem hafa aðstoðað mig við það verk. Yfirleitt 5 manns eða fleiri. 3- 4 sitja á gólfinu og halda í slönguna. Þeir verða að halda jafnri spennu alla breiddina. Síðan er einn eða tveir sem aðstoða við að rifja; snúa sveif sem snýr slöngurifi. Mörg önnur handtök eru í þessari aðgerð. Að rifjun lokinni þá hefur alltaf verið teboð og kökur og mikið spjallað. Að þessu sinni vann ég þetta ein. Mjórri vefbreidd og styttri slanga, þá gengur þetta. Aðstoðar "menn" voru staflar af bókum, Kjarval og Náttúra Mývatns lögðu hönd á plóg. Þessi aðferð gengur en það er alltaf miklu betra að hafa aðstoð og líka svo miklu skemmtilegra. Á eftir var eins manns teboð. Before I can weave there is a lot of work: calculating breadth, length, density, weight. Warping, beaming. The beaming usually takes a crew of five. This time due to Covid 19 I beamed with the aid of books. Narrower warp and shorter so I succeeded. It is more fun with a crew, and the tea and cakes party afterwards, this time I was the sole company. Þegar búið er að rifja þarf að draga í haföld og skeið. Síðan þarf að hnýta fram og jafna spennuna í uppistöðunni. Það þarf að skissa verkið og vinna í skissunum þar til maður er sáttur.
Ívafið mitt sem er unnið úr tuskum þarf að skera niður og klippa í lengjur. Vinda upp. Finna út hvernig litunum skal raða saman. Ég lita ekki efni ég safna tuskum og vinn úr þeim litum sem ég á til. Ef það vantar sárlega einhvern lit auglýsi ég t.d. á fésbókina. Ég skal segja frá því í næstu færslu. Eins og ég skrifaði seinast, eða þar seinast þá lagðist þráin til sköpunar í híði í um tveggja ára skeið. En það fór að rofa til í desember og svo fór skissu vinna af stað eftir áramótin í byrjun þessa árs. Þegar síðan Covid19 brast á hjá okkur á Íslandi þá var vinnan í vinnustofunni minni komin af stað en launavinnan fór minnkandi. Að lokum fór svo að mér var sagt upp launavinnan ásamt þúsundum öðru sem höfðu unnið innan Icelandair Group. Ég fékk að taka þátt í stærstu fjöldauppsögn sögunnar á Íslandi. Ég er bæði heppin og óheppin. Ég hef nóg að gera við mína eigin sköpun verst bara að enn sem komið er gefur hún lítið í aðra hönd. Ég er samt komin með launavinnu, aðeins 25% vinnu við þrif og á móti þigg ég atvinnuleysisbætur. En ég er að skima eftir annari vinnu. Ég er að vinna á fullu hér heima þar sem vinnustofa mín er og vil helst ekki fara af bæ, en geri það samt til að sækja launavinnuna og til að afla fæðu og sinna nánustu ættingjum sem eru systir mín og móðir. Einnig hef ég hitt nokkra vini og við stundað útivist tveir saman í einu. En hér í vinnustofunni minni er svo gaman. Hér er ég ein að vefa, ganga frá verkum, undirbúa efni, skissa meta og vega hvert næsta skref á að vera. Stundum er skrýtið hvernig hlutirnir æxlast. Ég las bók og viðtöl við listakonuna Britta Marakatt-Labba í fyrra vetur og það kveikti á einhverju í huga mínum sem að kom sköpunarþránni af stað. Þegar ég vinn hlusta ég á hljóðbækur. Ég hef verið að hlusta á bækur eftir Kanadíska rithöfundin Louise Penny. Krimmar með meiru. Þar eru tvær persónur sem ég tengi við; myndlistakona og rithöfundur. Hér neðar eru nokkrar myndir af verkum og vinnu. I am both fortunate and unlucky. Due to Covid19 I was given the notice from my paid job at Icelandair Group. Ironically I was part of the biggest notice given in Iceland at the same time, thousands of us which is a record. Always some solace ;). I got another paid job, only ten hours a week and I also accept unemployment benefits. But the work in my studio is rocking. After having lost the yearning for creating for two years I am again enjoying myself immensely in my studio, preparing material, sketching and contemplating the next step. I am on my own in my studio and totally happy and would rather not leave it, but I do in order to stay sane. I need to go to the paid job twice a week. I need to buy food and see my sister and mother and a handful of friends. I have been listening to a series of books, crime novels and more by The Canadian author Louise Penny and I connect with two of the characters an artist and a writer. Here below are some pictures of work in the studio. Í mars þetta ár 2020 fór allt á hliðina á íslandi vegna Covid19 flensunnar. Þetta hafði þó byrjað fyrr annars staðar í heiminum. Ég vann á ferðskrifstofu og hafði verið mjög ánægð í starfi. En það fór sem fór mér var sagt upp ásamt 80% annara starfsmanna. Á meðan að ósköpin dundu á þá fór sköpunar kvörnin í höfði mér af stað og löngun til að skapa spratt upp. Ég var búin að vera frekar áhyggjufull yfir því að langa ekki til að setjast við vefstólinn og berja saman tuskur í verk. Ekki veit ég hvort það var tilburðir mínir s.l. tvö ár sem að leiddu af sér að löngunin kom aftur eða ástandið í heiminum en þetta gerðist. Ég er búin að vefa þrjár vörður. Fleiri eru í höfðinu á mér. Er að skissa eina á pappír með blýanti enn sem komið er.
Auðvitað ætla ég að sýna afraksturinn þegar öll verkin eru tilbúin og ég er a skima eftir sýningarrými. Annað sem mig langar gera er að leigja mér húsnæði sem að hentaði undir svo kallaða yfirlitssýningu og sýna afrakstur s.l. 30 ára! Vefstofan er komin í stand eftir tveggja ára hlé, tveggja ára vefnaðarstíflu.
Ekki veit ég hvað það var sem olli en öll löngun til að vefa var á brott og vefstóllinn safnaði ryki og allt efnissafnið mitt var í rugli. Það fóru þó nokkrir dagar í að fara í gegnum tuskurnar og flokka og átta mig á hvað ég ætti til. Næsta verk var reyna koma í vefnað kynnum mínum við Mosfellsheiði og Almenning á einhvern veg. Ég var með hugmyndir í kollinum sem fengu á sig mynd á pappír. Fæðing verka úr hugmynd gengur stundum hægt. Þetta hafðist allt. Búin að vefa eitt verk sem ég held standi fyrir sínu. Annað verk í vinnslu í vefstólnum. Best að flýta sér hægt. Þrjóska eða klikkun að gera við flíkur, staga og bæta þær? Það er spurning nú átímum í heimi ofneyslu og að sama skapa ógurlegs ruslarferlíkis þar sem á ekki svo löngum tíma hafa menn tamið sér að kaupa flík í búð, nota hana nokkrum sinnum og henda henni ef á henni sér, eða án þess að nokkuð sjái á henni. Kaupa svo nýjar jafn endingarlitlar flíkur. Það er ekki mjög langt síðan að það að gera við flíkur oftar en einu sinni þótti sjálfsagður hlutur. Sænska tímaritið Hemslöjd hefur mikið fjallað um neysluhyggju og offramleiðslu mannkyns. Þar var ein grein sem fjallaði um síðu nærbuxur karls eins á 19. öld. Þær voru stagaðar og bættar út í eitt. Hið áhugaverða var að karl þessi var ekki fátækur heldur í góðum efnum og átti virkilega fínar flíkur. En það þótti bara sjálfsagt að gera við flíkur. Allt var unnið í höndunum og þar af leiðandi þekktu flestir í samfélögunum hvað flíkur kostuðu: Kind>rúningur >ull>þvottur>tóvinna>vefnaður>saumaskapur>flík. Flíkur voru oftast framleiddar á heimilunum af heimilisfólki eða af þar til fengnum sérfræðingum t.d. komu vefarar eða skraddarar og saumakonur á heimilin og unnu sín verk. Flíkur eru orðnar ódýrar vörur framleiddar í vélum og þrælum. Mottóið er að framleiða og græða sem mest á fjöldaframleiddum flíkum sem bera brennimerki (brand) einhvers þekkts hönnuðar þannig að neytandi lætur glepjas. Þeir sem eru efst í fatatísku pýramídanum fá fúlgur í sinn vasa en hinir sem eru neðst fá sama sem ekki neitt. Flíkina á myndinni keypti ég á flóamarkaði fyrir nokkrum árum síðan. Var svo óheppin að mér tókst að gera gat framan á henni. Gerði við hana sem hægt er að sjá hér. Svo rifnaði blússan meira, ég hafði asnast til að halla mér upp að eldhúsbekknum þegar ég var að brytja rabbabara. Að þessu sinni klippti ég neðan af henni og bætti hana með heilum bútum úr hálfslitinn silkiblússu. Blússan er aftur nothæf. Við eigum sífellt að bæta flíkur okkar til að berjast gegn ofgnótt. I am a constant mender of clothes. The blouse in the picture was bought in a flea market a few years ago. I managed to make holes on the front of it so I mended it as you can see here . But then I managed to tear the front again when I was cutting rhubarb last summer. Now I decided to cut off the lower part of the blouse and add to it the whole parts of an old worn out silk blouse. And voila, not too bad.
Not so long ago, less than a century, it was obvious that if a garment got torn and worn it was mended, not thrown away or given to charity as a pacifier as today. As long a garments were made at home more or less people were more aware of the real value of garments. Sheep>wool>shearing>washing>wool work>spinning>weaving>sewing. Today there is simply an overflow of garments coming out of the textile industry where slavery thrives and it is the source of pollution and massive heaps of trash in all societies. We have to be constant menders to fight this overflow. |
AuthorAnna María Lind, MA Textile Art Winchester School of Art. Archives
January 2024
|