Ég fékk fyrirspurn um hvað ætti að gera við mottu sem hundur hafði nagað jaðarinn á. Auðvitað gerir maður við en það eru í stórum dráttum tvær leiðir: Gera við svo bótin sjáist eða svo að viðgerðin verði ósýnileg. Hið fyrra vinnst yfirleitt hraðar en síðari kosturinn og þarf ekki að vera síðra fyrir það. Jafnvel þó að bótin sé sýnileg þá sést hún ekki í sumum tilvikum. Verður hluti af heildinni.
Mottan á myndinni kom í farangri mömmu þegar hún flutti til Íslands 1955 eða 56. Eldhúsdregill. Var í stanslausri notkun fyrst í eldhúsi, svo á gangi og að lokum í gróðurhúsi. Var að endingu orðinn svo slitinn að ég klippti hann í þrennt og gekk frá endunum að sjálfsögðu. Einn bútur var orðinn slitinn á jaðri og ég bætti hann, sá sem er á myndinni. Ég nota þessa búta undir hjólið mitt á veturna. hjóleið geymi ég í anddyrinu og þar er flísalagt gólf. Nagladekk hjólsins renna til á flísunum svo mottubútarnir koma í veg fyrir rennsli og fall hjólsins. Einnig taka þeir við bleytu, snjó og malbiki sem berst inn á veturna. Mér finnst gaman að bæta og staga í flíkur og aðrar textíla sem að slitna af notkun. Lengi þannig notkunartímann.
0 Comments
Þrjóska eða klikkun að gera við flíkur, staga og bæta þær? Það er spurning nú átímum í heimi ofneyslu og að sama skapa ógurlegs ruslarferlíkis þar sem á ekki svo löngum tíma hafa menn tamið sér að kaupa flík í búð, nota hana nokkrum sinnum og henda henni ef á henni sér, eða án þess að nokkuð sjái á henni. Kaupa svo nýjar jafn endingarlitlar flíkur. Það er ekki mjög langt síðan að það að gera við flíkur oftar en einu sinni þótti sjálfsagður hlutur. Sænska tímaritið Hemslöjd hefur mikið fjallað um neysluhyggju og offramleiðslu mannkyns. Þar var ein grein sem fjallaði um síðu nærbuxur karls eins á 19. öld. Þær voru stagaðar og bættar út í eitt. Hið áhugaverða var að karl þessi var ekki fátækur heldur í góðum efnum og átti virkilega fínar flíkur. En það þótti bara sjálfsagt að gera við flíkur. Allt var unnið í höndunum og þar af leiðandi þekktu flestir í samfélögunum hvað flíkur kostuðu: Kind>rúningur >ull>þvottur>tóvinna>vefnaður>saumaskapur>flík. Flíkur voru oftast framleiddar á heimilunum af heimilisfólki eða af þar til fengnum sérfræðingum t.d. komu vefarar eða skraddarar og saumakonur á heimilin og unnu sín verk. Flíkur eru orðnar ódýrar vörur framleiddar í vélum og þrælum. Mottóið er að framleiða og græða sem mest á fjöldaframleiddum flíkum sem bera brennimerki (brand) einhvers þekkts hönnuðar þannig að neytandi lætur glepjas. Þeir sem eru efst í fatatísku pýramídanum fá fúlgur í sinn vasa en hinir sem eru neðst fá sama sem ekki neitt. Flíkina á myndinni keypti ég á flóamarkaði fyrir nokkrum árum síðan. Var svo óheppin að mér tókst að gera gat framan á henni. Gerði við hana sem hægt er að sjá hér. Svo rifnaði blússan meira, ég hafði asnast til að halla mér upp að eldhúsbekknum þegar ég var að brytja rabbabara. Að þessu sinni klippti ég neðan af henni og bætti hana með heilum bútum úr hálfslitinn silkiblússu. Blússan er aftur nothæf. Við eigum sífellt að bæta flíkur okkar til að berjast gegn ofgnótt. I am a constant mender of clothes. The blouse in the picture was bought in a flea market a few years ago. I managed to make holes on the front of it so I mended it as you can see here . But then I managed to tear the front again when I was cutting rhubarb last summer. Now I decided to cut off the lower part of the blouse and add to it the whole parts of an old worn out silk blouse. And voila, not too bad.
Not so long ago, less than a century, it was obvious that if a garment got torn and worn it was mended, not thrown away or given to charity as a pacifier as today. As long a garments were made at home more or less people were more aware of the real value of garments. Sheep>wool>shearing>washing>wool work>spinning>weaving>sewing. Today there is simply an overflow of garments coming out of the textile industry where slavery thrives and it is the source of pollution and massive heaps of trash in all societies. We have to be constant menders to fight this overflow. Darning a Shetland cardigan - Stagað í Hjaltlandseyja peysuI was presented with this Shetland cardigan about 20 years ago. Have used it a lot, even hiking with a rucksack which made the back a bit felted. Didn't harm it though. But then the edges of the sleeves begun fraying bit by bit. A nail or something caught a a few stitches in the armhole while I was carrying something and ripped it open. Wear a garment and it will tear if one is active. But a garment can last longer if one darns and repairs. I darned the hole in the armpit. I shortened the sleeves and cast off and they are great three quarters now which is quite suitable.
Ég eignaðist þessa Hjaltlandseyja peysu fyrir um 20 árum síðan. Ég hef notaði hana mikið og jafnvel verið í henni í fjallgöngu með bakpoka á mér. Þá þófnaði bakið á henni svolítið en það gerði ekkert til. Síðan fóru ermalíningarnar að slitna og það rifnuðu nokkrar lykkjur í handvegi þegar ég hélt á einhverju. Ef maður notar flík þá slitnar hún. En það er hægt að bæta og gera við. Ég stagaði í gatið í handveginum og rakti upp ermarnar að hluta til og felldi af þannig að nú eru þær kvartermar og fer vel á því. Staga í sokka.Fyrstu sokkar sem ég man eftir að hafa stagað í voru bláir útivistarsokkar. Ég stagaði í þá á sænsku; stoppa strumpor. Ég var átta ára á leið í skautaferð með skólanum. Þegar ég ætlaði að klæðast sokkunum komst ég að því að það var gat á báðum hælunum. Ég hugsaði mig hratt um. Fór í saumaboxið hjá mömmu. Fann stoppinál og garn og fattaði að ég kunni ekki að staga í sokka. En ég kunni að hekla! Ég heklaði í skyndi tvær rauðar bætur og festi þær með stoppinálinni yfir götin. Síðan fór ég í sokkana og dreif mig í skautaferðina. Eftirminnilegt við skautaferðina var að ég týndi húslyklinum og það var mjög kalt og einhverra hluta vegna hélt ég að við værum á skauta á Herdísarvík, en í ég hef komist að því seinna að í rauninni vorum við á Hvaleyrarvatni. H og H. Á myndinni eru sokkar sem ég eignaðist seinna. Mynstraði sokkurinn til vinstri prjónaði mamma á mig þegar ég var í menntaskóla. Almynstraði og töluvert lagt í þá. Ég notaði þá mikið. Ég flutti til Finnlands 1983. Sokkarnir voru í farteskinu. Það koma gat á þá. Fyrst var það hælllinn. Ég stagaði í hælinn og síðan undir leistann og fram undir tá. Þegar ég var búin að staga í stagið þá ákvað ég að prjóna bætur á sokkana, um var að ræða bæði plöggin í parinu, þá aðeins annað sé til sýnis hér. Á hælana prjónaði ég bætur með hælaúrtöku. Síðan notaði ég sokkana í mörg ár til viðbótar.
Sokkurinn til hægri er með stroffi eða snúninga, sem að líklegast er að pikku-Alma, litla-Alma, hafi prjónað. Hún prjónaði á nær alla nærfjölskyldu sína í Kristinestad. Ég man bara eftir henni sem eldgamalli konu sem að gekk framhjá húsi ömmu minnar, en pikku-Alma var þá komin á elliheimili en alls ekki lögst í kör og síprjónandi. Þegar leistarnir voru orðnir gatslitnir, líka stagið þá klippti ég leistana af og prjónaði nýja. Þetta er ekki nýmæli, mamma gerði þetta og eflaust þúsundir annara kvenna (kannski karla líka). Ég hef síðan stagað í þennan leista eftir þörfum. Mynstraði sokkurinn sem að mamma prjónaði, þessi á myndinni, týndist hérna heima hjá mér. Þá átti ég bara einn. Mig vantaði skýlu utanum glerhitabrúsann minn sem ég tek oft með í bakpokann. Ég klippti leistann af, felldi af og þá var komin hitabrúsaskýla. Voila! Ofgnótt sem drekkir okkurÞað er ekki ýkja langt síðan við (mennirnir) lifðum í jafnvægi. Þeir seigustu lifðu af, líf hinna seigustu var ekki dans á rósum en umhverfið, jörðin, bar ekki skaða af því. Maðurinn er það spendýr sem státar af því að vera með fjölliðuðustu tegund jarðar. Kannski eru til tegundir þar sem telur fleiri einstaklinga. Ég veit ekki. En hitt veit ég að mannveran er að drukkna í eigini ofgnótt og að drekkja öllum öðrum lífverum með sér.
Það sem hefur staðið mér næst eru textílar, ég menntuð í textíllegum fögum. Ég valdi fyrir yfir 30 árum síðan að vefa úr notuðum fötum til að minnka efnissóun. Þetta fannst löndum mínum Íslendingum stórskrýtið , og enn eiga "listagangrýnendur" og "menningarþáttastjórnendur" í vandræðum með að fatta að ég er að skapa myndlist, eða bara list, með tuskum og hafa sjaldan mætt til að skoða sýningarnar mínar. Fyrir seinustu sýningu "Veðurfregnir" fékk ég ágætis umfjöllun í Fréttablaðinu, ekki listarinnar vegna heldur af því að verkið var ofið og blaðamaðurinn tengdi við vefnað úr æsku. En það eru ekki bara tuskur í vef sem ég vinn með heldur líka til viðgerðar. Ég hef lesið ótal greinar sem fjalla um ofgnótt og sóun m.a. textíla. Allar hafa sömu niðurstöðu: Neytendur verða að kaupa minna, kaupa vandaðri flíkur og henda minna. Að fara með fulla poka af fötum í Rauðakross gám er ekki langtíma lausn, það er eiginlega á plani með syndaaflausn sem að hægt var að kaupa frá páfanum í Róm, þar með voru menn syndlausir en héldu áfram að syndga. Á myndinni er blússa sem ég keypti á flóamarkaði, hún var notuð en sem ný. Það voru smá göt framan á henni sem ég bætti með litlum silkibútum, en þeir voru klipptir úr gömlum silkiklút sem enginn notaði en hefur verið nýttur í bætur. Með blússunni segi ég: Reynið að kaupa notað og minnkið þar með heimsframleiðsluna! Það eru bara fátækar sálir sem að halda að það sé fátækrastimpill að kaupa eða fá notaðar flíkur. Eins og maðurinn sem gat ekki hugsað sér að fara með notaðan poka í búðina; fólk heldur að við höfum ekki efni á nýjum! (Aumingi) |
AuthorAnna María Lind, MA Textile Art Winchester School of Art. Archives
November 2022
|